Kun je aan het eind van de dag, als je leven ten einde loopt of richting het einde gaat, als je de balans opmaakt, leven met je eigen levensverhaal?

Dat is de centrale vraag in dit boek.

Hoofdpersoon en verteller is Katharina (Kat) Donker. Historica, feminist, politica in ruste. Maar ook moeder, echtgenote, vriendin in ruste. Een wantrouwige, gedreven, talige vrouw. Als zij door de jongere Clara Hartong gevraagd wordt, mee te werken aan haar biografie, saboteert ze haar aan alle kanten, ondanks verschillende ontmoetingen die ze hebben om over Kats leven te spreken.
Tegelijkertijd besluit ze zelf de balans op te maken, een tegenwicht te bieden voor zichzelf aan wat ze denkt, vermoedt, vreest dat Clara gaat opschrijven. Aan de hand van herinneringen en bronnen (cassettetapejes en brieven) wordt ze zo de biografe van haar eigen leven. Het is geen fraai leven, tenminste niet op het persoonlijke vlak. Kat is een sterke vrouw, die voortdurend rationele beslissingen neemt, het voortouw neemt. De rol van ondergeschikte is aan haar niet besteed. Dit kost haar veel in de relaties met haar naasten, maar leek haar veel te brengen in haar loopbaan. Nu die loopbaan ten einde is, confronteert ze zich zelf met persoonlijke zaken die ze altijd wegduwde, ontkende, vreesde.

Ik ben het niet. Ik ben nooit geweest wie ik zag. Ik weet niet wie ik is.

Mijn oude ‘ikken’ waren personages die ik als alwetend auteur met enige tederheid kon beschrijven en deels bedenken.

Zo lezen we de beschrijvingen van haar verschillende ‘ikken’, de verschillende levens die beschreven kunnen worden en die samen haar leven vormen. Het is aan de lezer, de toeschouwer of aan de biograaf om te bepalen waar de nadruk wordt gelegd. En aan de lever van het leven zelf.

Dit spiegelpaleis van levens tornt al mijn naden los.

Katharina komt er niet goed vanaf. Ze verliest veel in haar leven. Ze is geen aardig persoon en toch lukt het mij als lezer om sympathie voor haar op te brengen, om met haar mee te leven en te lezen en om het haar te gunnen dat ze helemaal aan het eind, aan het eind van de dag de confrontatie aangaat en verder gaat.

Over speaking names en omslagontwerp gesproken
Ik vond het leuk om te zien dat de twee hoofdpersonen, de twee ‘biografen’, speaking names hadden. Katharina (Kat, Kitty) Donker: Kat staat voor kattig, katachtig, op je pootje sterecht komen en Donker voor duister, verhullend, geheim. Een geheim waarvan ze niet wil dat de ander, Clara Hartong het ontdekt, onthult, aan het licht brengt door het op te schrijven, door te zeggen wat ze vindt.
Ook het omslagontwerp verbeeldt heel mooi het onderwerp van dit boek: De titel in tweevoud, bijna drievoud weergegeven: twee keer in drukletters, een keer recht en een keer net iets uit het lood, en een keer in schrijfletters. De gedrukte versie en de geschreven versie, de versie van het boek en de spiegelversie.

Aan het eind van de dag. Nelleke Noordervliet. Uitgeverij Atlas Contact. 348 pp.

Een exemplaar van dit boek werd me beschikbaar gesteld door de uitgever, mijn dank daarvoor. Deze recensie schreef ik als deelnemer aan de online, pop-up bookclub Een Perfecte Dag voor Literatuur. Je kunt hier lezen wat andere deelnemers over dit boek schreven.