In 1977, twee jaar na de dood van Franco en de afschaffing van de dictatuur, werd in Spanje een zogeheten amnestiewet aangenomen waardoor het onmogelijk werd om misdaden tegen de mensheid tijdens de Franco-dictatuur van 1939 tot 1975 te vervolgen. Deze wet is tot op de dag van vandaag geldig en verklaart ten dele waarom er in Spanje nog steeds op grote schaal wordt gezwegen over misstanden en gruweldaden die hebben plaatsgevonden tijdens het Franco-regime.
Sinds het begin van deze eeuw komen er verhalen naar buiten over een van die misstanden, of liever gezegd misdaden die op grote schaal heeft plaats gevonden. Het gaat om de ‘niños robados’ of de gestolen kinderen. Het is het verhaal van kinderen die geboren werden in linkse gezinnen en die daar weggehaald werden om opgevoed te worden bij rechtse ouders. Een verderfelijke psychiater die ‘wetenschappelijk had bewezen dat er een marxistisch gen bestond’, speelde Franco hierbij in de kaart en gaf extra rechtvaardiging aan deze hele operatie. Al snel speelden niet alleen ideologische motieven een rol, maar ontstonden er goed georganiseerde netwerken van o.a. nonnen, verpleegsters en artsen die een zeer lucratieve kinderhandel opzetten. Deze netwerken hebben tot begin van de jaren negentig van de vorige eeuw naar schatting tussen de 30.000 en 300.000 Spaanse baby’s verkocht aan ouderparen in Spanje, maar ook daarbuiten naar Duitsland, Amerika, Engeland en ook Nederland.

Mondjesmaat komen er de afgelopen tien jaar berichten naar buiten over de omvang en de gruwelijkheid van deze kinderdiefstallen. Veelal werd aan de ouders verteld dat hun kindje dood was geboren of kort na de geboorte was gestorven. Ze kregen een andere dode baby te zien als bewijs en konden deze vaak niet eens begraven. Doortastende ouders of familieleden die doorvroegen of later op onderzoek uitgingen ontdekten dat er niets klopte van ziekenhuisadministraties en de verhalen die zij te horen hadden gekregen. Zo kwam beetje bij beetje deze grote misstand boven water. Maar nog steeds is er vrij weinig over bekend en worden onderzoeken naar de netwerken die er achter zaten tegengewerkt door de wetgeving. Zo blijft het ook voor heel veel ouders en geadopteerde kinderen moeilijk om achter de waarheid over hun geschiedenis te komen.

Toen Gerardo Soto y Koelemeijer tijdens het onderzoek voor zijn trilogie over Spanje en het leven van zijn vader stuitte op artikelen over deze kinderroof was hij er meteen door gegrepen en besloot er een boek over te schrijven. Misschien wel omdat er relatief weinig over dit onderwerp te vinden is en misschien ook wel omdat hij door haast gedreven werd, heeft hij gekozen voor een boek in romanvorm. Zo had hij denkelijk genoeg vrijheid om open eindjes, vragen en onduidelijkheden met de mantel der fictie te bedekken. Het boek vertelt aan de ene kant het verhaal van de gestolen kinderen met informatie over de ideologische en latere economische motieven met op de achtergrond de verscheurdheid van het Spanje van toen en mindere mate nog steeds in het Spanje van nu. Het Franco-regime heeft diepe sporen getrokken. Dit is interessant om te lezen en het verhaal van de gestolen kinderen verdient aandacht. Daarnaast wordt in dit boek de crisis beschreven die de hoofdpersoon doormaakt als hij er achter komt dat hij niet de biologische zoon is van zijn ouders en vervolgens dat hij hoogstwaarschijnlijk een van de gestolen kinderen is, een fenomeen waar over hij tot dan toe niets wist. Deze crisis kost hem bijna zijn werk, zijn gezin en zijn gezondheid. Zijn passiviteit, besluiteloosheid en ontkenning zijn soms tenenkrommend, maar ook wel weer voorstelbaar bij iemand die leeft op zekerheid en tradities en nu opeens op los zand staat voor wat betreft zijn hele jeugd en opvoeding.
Echter deze twee onderwerpen/thema’s in dit boek zijn niet altijd even goed vervlochten en daardoor komt het boek bij vlagen gekunsteld en houterig over en blijf je als lezer toch enigszins onbevredigd achter. Een goed onderwerp in een niet zo goed gelukte roman.

De gestolen kinderen. Gerardo Soto y Koelemeijer. Nieuw Amsterdam, 2013. 256 pp.

Deze blog schreef ik voor de voor de leesclub voor bloggers met een literaire smaak Een perfecte dag voor literatuur. Lees hier wat anderen over dit boek schreven.