In het boek Birk, het romandebuut van Jaap Robben, gaat het om een jongen die helemaal alleen is. Hij woont op een klein, woest eiland, weliswaar met zijn moeder, maar toch is hij in veel opzichten alleen. Hij heeft geen broertjes of zusjes, geen vriendjes, geen klasgenootjes, geen buurjongetjes, geen referentiekader voor zijn kind-zijn. Bovendien heeft hij schuld. Schuld aan de dood van zijn vader, Birk. Tenminste, dat vindt zijn moeder en verder is er niemand dus vindt de jongen, Mikael, dat ook. Voor alles is hij afhankelijk van zijn moeder en zijn moeder maakt zich afhankelijk van haar zoon en dit leidt tot schrijnende en ongezonde situaties en gebeurtenissen.
De jongen voelt dat het niet goed is, maar hij kan letterlijk geen kant op. Behalve naar een verlaten huis aan de andere kant van het eiland. Hier treft hij een broedende meeuw. Haar ei komt uit en de jongen beseft dat zonder zijn hulp het jong ten dode is opgeschreven. Moedermeeuw zal namelijk niet in staat zijn in het huis voedsel te vinden voor haar jong. Iedere dag lokt hij de agressieve en beschermende moedermeeuw met eten de kamer uit en voert hij het jong, praat ermee, koestert het. Het is zijn enige vriend en belangrijker nog, het is het enige waarvan zijn eigen moeder niets weet. Het is helemaal van hem alleen. Hij probeert een vriendschap op te bouwen met het meeuwenkuiken. Grootse plannen heeft hij ermee. Meeuwtje zal een echte luchtzeiler worden en vriend van Mikael.
Mikaels moeder komt er achter en verbiedt hem nog naar het huis met de meeuwen te gaan. Ze dwingt hem te kiezen tussen de meeuw en haar. Als het erop lijkt dat Mikael voor haar kiest, zijn de gevolgen desastreus voor Mikael en zijn Meeuwtje. Hun moeders nemen wat zij vinden dat hen toekomt…

Toeval of niet, het boek dat ik na Birk las, was Joe Speedboot van Tommy Wieringa. De verteller, de jongen Frans(je) Hermans is door een ongeluk verlamd geraakt en staat vanaf dat moment aan de zijlijn van zijn eigen leven. Hij leeft in een isolement en zoekt als vriend een kauw. Joe Speedboot haalt een jonge kauw uit een nest en Frans brengt hem groot. De vogel zit op zijn schouder of in een hok en blijft een poosje bij hem voordat hij definitief wegvliegt. Ook hier is de vriendschap met de vogel van groot belang voor de jongen. Hij is het die de vogel kiest, die de vriendschap aangaat. De vogel is niet bij hem uit medelijden of plichtsbesef. De vogel is afhankelijk van hem. Frans lijkt niet zeer aangedaan als zijn vogel verdwijnt, maar denkt nog wel eens aan hem terug.

En nog meer toeval: in het volgende boek dat ik las voor Een perfecte dag voor literatuur, Het Boschhuis wordt ook geschreven over de vriendschap met een kraai. In Joe Speedboot en Het Boschhuis, speelt de vriendschap met een vogel een marginale rol, in tegenstelling tot in Birk. Maar ook in een ander boek dat ik lang geleden las Vriend van verdienste van Thomas Roosenboom, is de vriendschap met een vogel een heel belangrijk gegeven. In Vriend van verdienste heeft de hoofdpersoon Theo een langdurige, innige en belangrijke vriendschap met een kraai. Ook hier is de hoofdpersoon alleen, zonder vrienden. Zijn enige vriend is de kraai, Rokko, die hij zelf tam heeft gemaakt en die hem overal volgt. Deze trouw wordt de vogel uiteindelijk noodlottig.

Een vogel als vriend. Een vogel als symbool van vrijheid. Een vogel die het liefst vliegt, wegvliegt, maar het gezelschap van een eenzaam kind (al dan niet onder dwang) verkiest boven deze vrijheid. Dat het meestal een kraai betreft, is niet vreemd omdat bekend is dat deze vogels tot op zekere hoogte tam gemaakt kunnen worden en zelfs wat woordjes kunnen leren. Dat deze vogel meteen ook symbool is van de dood, zal menig schrijver goed uit komen. In Birk geen kraai, maar een meeuw. Op een eiland in zee leven immers geen kraaien. De meeuw als witte variant van de kraai? Meeuwtje en Moedermeeuw staan symbool voor Mikael en zijn moeder. Ik hoop van harte dat het met Mikael beter afloopt dan met Meeuwtje…

Lees ook wat anderen schreven over dit boek voor Een perfecte dag voor literatuur.