De werkelijkheid en de waarheid. Is er een mooier medium dan het boek, de roman, om met deze begrippen te spelen? Ik denk het niet. Het constante spel tussen fictie en werkelijkheid. Is het echte gebeurd of kan het echt gebeurd zijn? En zelfs als je weet dat het niet echt kan zijn, kan het toch in een boek. Woorden kunnen een wereld creëren die werkelijkheid kan worden: in je hoofd. Fictie te mooi om waar te zijn of werkelijkheid te ‘gewoon’ om fictie zijn? Fictie te normaal om verzonnen te zijn of waarheid te bizar om echt te zijn?

Voordat ik dit boek las, las ik het nieuwste boek van Kate Atkinson, een gerenommeerd Engels schrijfster, de moeite van het lezen waard. Zij is een virtuoos in het spelen met fictie en werkelijkheid. Aan het eind van haar boek A god in ruins (Gevallen god) schrijft zij het volgende in haar nawoord waarin zij toelicht van welke bronnen en auteurs ze heeft geleend:

Uiteindelijk is dit fictie. Persoonlijk geloof ik dat alle romans niet alleen fictie zijn maar ook over fictie gaan.

Mooi gezegd.

Ellen Heijmerikx zegt over haar nieuwste boek En nooit was iets gelogen:

[Dit boek] is enerzijds tot in detail het verhaal van Pepe en Juanita en anderzijds is het volledige fictie. De gedichten van Jos Versteegen, deels origineel en deels een hertaling van oorspronkelijke liedteksten en coplas, maken het verhaal in mijn ogen af. In Nederland gingen ze misschien door voor eenvoudige gastarbeiders, maar deze mensen waren afkomstig uit een wereld van dichterlijkheid en een grote culturele rijkdom.

Die andere wereld is het Spanje onder de dictatuur van Franco. Waar je bang moet zijn voor het uiten van je mening, een handeling verkeerd kan zijn en waar de katholieke kerk een grote invloed had. Juanita hoort op het sterfbed van haar man Pepe zijn echte levensverhaal. Na zijn dood moet zij niet alleen zijn dood, maar ook zijn ware geschiedenis en haar eigen kijk op haar leven van vroeger en nu een plaats geven. Beiden gingen ze in hun jeugd creatief om met werkelijkheid die te gruwelijk of te confronterend voor ze was. Ze gaven aan traumatiserende gebeurtenissen een draai die ze hielp deze ervaringen op een hoger plan te tillen, een hoger doel te geven waardoor ze er mee om konden gaan. Hun creatieve karakters kwamen niet voor niets zo goed tot hun recht op het podium van het reizend artiestengezelschap. Een gezelschap dat tot taak had de toehoorders te vermaken, ze los te laten komen uit de werkelijkheid en mee te laten dromen, kijken en luisteren met de verzonnen verhalen op het podium.

Hoe vertel je over twee levens als je geboren wordt tussen verhalen, gevoed wordt en onderdak vindt door verhalen? We waren artiesten, luchtfietsers. We konden van een stal een balzaal maken en nooit was iets gelogen.

Ellen Heijmerikx heeft een mooi boek geschreven, in klare, vloeiende, duidelijke en tegelijkertijd heel poetische taal over een verzonnen werkelijkheid, over een waargebeurd sprookje.

En nooit was iets gelogen. Ellen Heijmerikx. Nieuw Amsterdam. 254 pp.

Lees ook wat andere bloggers van Een Perfecte Dag voor Literatuur over dit boek schreven.