In Uppsala, in Zweden, ligt in de Universiteitsbibliotheek tussen andere boekschatten een boek dat wereldwijd bekend staat als de Zilveren Bijbel, de Codex argenteus. Het is een van de bekendste manuscripten ter wereld en hoewel een bijbel genoemd, is het dit niet, althans geen complete. Het bevat de vier Gospels vertaald van het Grieks in het Gotisch. De bladen zijn gemaakt van de huiden van jonge of zelfs nog ongeboren kalveren en dit perkament (vellum) is paarsgekleurd en beschreven met zilveren en gouden inkt. Aan deze zilveren tekst dankt het boek zijn naam en niet zozeer aan de zilveren band. Waarschijnlijk werd het boek aan het hof en in opdracht van de Gotische koning Theodorik de Grote (c. 451-526) geschreven ter meerdere glorie van zijn heerschappij, macht en rijkdom. Tegenwoordig is het een van de weinige geschriften in het Gotisch dat is overgeleverd. Wat er met het boek gebeurde na de teloorgang van het Gotische rijk, is onduidelijk. Pas in 1648 duikt het weer op als het als Zweedse oorlogsbuit vanuit Praag wordt meegenomen naar Stockholm waar het in de bibliotheek van koningin Christina terechtkomt. Na haar abdicatie komt het in handen van Isaac Vossius en hij neemt het mee naar Nederland. Hier blijft het echter niet lang want hij verkoopt het aan Magnus Gabriel De la Gardie, het hoofd van de Universiteit in Uppsala. Het schip dat het boek terugbrengt naar Zweden vergaat nog bijna in een verschrikkelijke storm, maar het boek wordt behouden en gedoneerd in 1669 aan de universiteit.

Daar ligt het sindsdien. Tenminste, wat er van over is en dat zijn 187 van de oorspronkelijke 336 bladen. In 1995 werden een dubbel blad en de zilveren band gestolen tijdens een gewelddadige beroving. Een maand later werd deze buit teruggevonden en werd besloten het boek een waardige en goed beveiligde expositieruimte  te geven in Carolina Rediviva, het hoofdgebouw van de bibliotheek.

Een boek dat tot de verbeelding spreekt. Vanwege zijn inhoud en uiterlijk, vanwege zijn mysterieuze ontstaansgeschiedenis en verblijfplaatsen gedurende 1000 jaar en vanwege zijn onschatbare financiële waarde. In 1986 verscheen het boek De dief van de veelbelovende en alom geprezen Zweedse schrijver Göran Tunström. En in dit boek speelt de zilveren Bijbel een rol.

Het is een rijk boek, waarin veel gebeurt. Johan, als klein jongetje in de steek gelaten door zijn eigen ouders, groeit op in het kinderrijke gezin van zijn oom en tante. Maar of dit een verbetering is ten opzichte van zijn oorspronkelijke situatie? Er gebeurt van alles wat niet door de beugel kan en de vele kinderen raken hierdoor ieder op hun eigen manier ernstig beschadigd. Johan en zijn nichtje Hedvig hebben aanvankelijk veel steun aan elkaar en koesteren een diepe, onvoorwaardelijke liefde voor elkaar. Maar ook zij worden door de situatie uit elkaar gedreven. Hedvig belandt in het gekkenhuis en Johan zoekt zijn toevlucht in de boeken en studie. Hij is uitzonderlijk slim, maar dat is niet zijn drijfveer. Hij gebruikt zijn studie alleen om zijn uiteindelijke doel te bereiken: het stelen van de Zilveren Bijbel, haar te verkopen en met de opbrengst in afzondering en vrede te leven samen met Hedvig. Het duurt jaren en jaren om zich toegang te verwerven tot de schat en al die tijd negeert hij de smeekbeden van Hedvig om hem te redden. Als het zilveren boek eindelijk binnen handbereik ligt, beseft Johan dat niet hij de dief van het boek zal worden, maar dat het boek de dief is van zijn leven en toekomst. Maar ondertussen zijn we deelgenoot geworden van een bizar, soms intens triest en soms opmerkelijk lichtvoetig verhaal van een gezin in een klein Zweeds dorpje,  een waar literair mysterie, een opzienbarende ontdekking van een schat in Italië en flinke portie menselijke misère en de constatering dat de mens, tenminste meestal, een enorm incasseringsvermogen heeft .

In dit boek dus al een beoogde diefstal van de Zilveren Bijbel een klein decennium voordat het echt gebeurde. De Nederlandse vertaling van dit boek verscheen in 1994 bij De Bezige Bij. In 1997 verscheen nog een derde druk. Göran Tunström overleed vijftien jaar geleden in 2000 op 62-jarige leeftijd. Niet heel veel later in 2001, vertelde iemand mij over dit boek. Het was op de bruiloft van goede vrienden en hij was ook een goede vriend van het bruidspaar en getrouwd met een Zweedse. Toen hij hoorde dat ik van boeken hield, met boeken werkte, zelfs met hele oude bijzondere, begon hij geestdriftig te vertellen over De dief en de Zilveren Bijbel. Ik krabbelde de titel op een servetje, vastbesloten dit boek aan te schaffen en te lezen. Dat bleek nog niet zo makkelijk want het was toen al, alleen nog antiquarisch/tweedehands te verkrijgen. Voor tien gulden tikte ik het op de kop en las het in een ruk uit. Nu, bijna vijftien jaar later heb ik het herlezen om er een blog over te schrijven in Boeken over boeken en het was nog mooier dan ik me herinnerde.

In telegramstijl:
Aparte stijl – wisselende perspectieven – alles klopt – tragisch – literair – voor vrouwen en mannen – Orpheus en Eurydice – tweedehands verkrijgbaar – sombere omslagafbeelding

Ook over De dief en de Zilveren Bijbel:
Kees Schreven in zijn blog…
Marjoleine de Vos in NRC…
De website van Universiteitsbibliotheek Uppsala…

PS:
Lees ook eens mijn blog over Ica van Eva Posthuma de Boer. Is feitelijk ook een boek over boeken