Tag: Franco

• Een Perfecte Dag voor Literatuur: En nooit was iets gelogen van Ellen Heijmerikx

  De werkelijkheid en de waarheid. Is er een mooier medium dan het boek, de roman, om met deze begrippen te spelen? Ik denk het niet. Het constante spel tussen fictie en werkelijkheid. Is het echte gebeurd of kan het echt gebeurd zijn? En zelfs als je weet dat het niet echt kan zijn, kan het toch in een boek. Woorden kunnen een wereld creëren die werkelijkheid kan worden: in je hoofd. Fictie te mooi om waar te zijn of werkelijkheid te ‘gewoon’ om fictie zijn? Fictie te normaal om verzonnen te zijn of waarheid te bizar om echt te zijn?

  Voordat ik dit boek las, las ik het nieuwste boek van Kate Atkinson, een gerenommeerd Engels schrijfster, de moeite van het lezen waard. Zij is een virtuoos in het spelen met fictie en werkelijkheid. Aan het eind van haar boek A god in ruins (Gevallen god) schrijft zij het volgende in haar nawoord waarin zij toelicht van welke bronnen en auteurs ze heeft geleend:

  Uiteindelijk is dit fictie. Persoonlijk geloof ik dat alle romans niet alleen fictie zijn maar ook over fictie gaan.

  Mooi gezegd.

  Ellen Heijmerikx zegt over haar nieuwste boek En nooit was iets gelogen:

  [Dit boek] is enerzijds tot in detail het verhaal van Pepe en Juanita en anderzijds is het volledige fictie. De gedichten van Jos Versteegen, deels origineel en deels een hertaling van oorspronkelijke liedteksten en coplas, maken het verhaal in mijn ogen af. In Nederland gingen ze misschien door voor eenvoudige gastarbeiders, maar deze mensen waren afkomstig uit een wereld van dichterlijkheid en een grote culturele rijkdom.

  Die andere wereld is het Spanje onder de dictatuur van Franco. Waar je bang moet zijn voor het uiten van je mening, een handeling verkeerd kan zijn en waar de katholieke kerk een grote invloed had. Juanita hoort op het sterfbed van haar man Pepe zijn echte levensverhaal. Na zijn dood moet zij niet alleen zijn dood, maar ook zijn ware geschiedenis en haar eigen kijk op haar leven van vroeger en nu een plaats geven. Beiden gingen ze in hun jeugd creatief om met werkelijkheid die te gruwelijk of te confronterend voor ze was. Ze gaven aan traumatiserende gebeurtenissen een draai die ze hielp deze ervaringen op een hoger plan te tillen, een hoger doel te geven waardoor ze er mee om konden gaan. Hun creatieve karakters kwamen niet voor niets zo goed tot hun recht op het podium van het reizend artiestengezelschap. Een gezelschap dat tot taak had de toehoorders te vermaken, ze los te laten komen uit de werkelijkheid en mee te laten dromen, kijken en luisteren met de verzonnen verhalen op het podium.

  Hoe vertel je over twee levens als je geboren wordt tussen verhalen, gevoed wordt en onderdak vindt door verhalen? We waren artiesten, luchtfietsers. We konden van een stal een balzaal maken en nooit was iets gelogen.

  Ellen Heijmerikx heeft een mooi boek geschreven, in klare, vloeiende, duidelijke en tegelijkertijd heel poetische taal over een verzonnen werkelijkheid, over een waargebeurd sprookje.

  En nooit was iets gelogen. Ellen Heijmerikx. Nieuw Amsterdam. 254 pp.

  Lees ook wat andere bloggers van Een Perfecte Dag voor Literatuur over dit boek schreven.

  juni 15, 2015

  Boeken, Boekrecensie, Een Perfecte Dag voor Literatuur

  Ellen Heijmerikx, En nooit was iets gelogen, fictie, Franco, literatuur, Spanje, waarheid

• Een perfecte dag voor literatuur: Een goed onderwerp in een niet zo goed gelukte roman. De gestolen kinderen van Gerardo Soto y Koelemeijer

  In 1977, twee jaar na de dood van Franco en de afschaffing van de dictatuur, werd in Spanje een zogeheten amnestiewet aangenomen waardoor het onmogelijk werd om misdaden tegen de mensheid tijdens de Franco-dictatuur van 1939 tot 1975 te vervolgen. Deze wet is tot op de dag van vandaag geldig en verklaart ten dele waarom er in Spanje nog steeds op grote schaal wordt gezwegen over misstanden en gruweldaden die hebben plaatsgevonden tijdens het Franco-regime.
  Sinds het begin van deze eeuw komen er verhalen naar buiten over een van die misstanden, of liever gezegd misdaden die op grote schaal heeft plaats gevonden. Het gaat om de ‘niños robados’ of de gestolen kinderen. Het is het verhaal van kinderen die geboren werden in linkse gezinnen en die daar weggehaald werden om opgevoed te worden bij rechtse ouders. Een verderfelijke psychiater die ‘wetenschappelijk had bewezen dat er een marxistisch gen bestond’, speelde Franco hierbij in de kaart en gaf extra rechtvaardiging aan deze hele operatie. Al snel speelden niet alleen ideologische motieven een rol, maar ontstonden er goed georganiseerde netwerken van o.a. nonnen, verpleegsters en artsen die een zeer lucratieve kinderhandel opzetten. Deze netwerken hebben tot begin van de jaren negentig van de vorige eeuw naar schatting tussen de 30.000 en 300.000 Spaanse baby’s verkocht aan ouderparen in Spanje, maar ook daarbuiten naar Duitsland, Amerika, Engeland en ook Nederland.

  Mondjesmaat komen er de afgelopen tien jaar berichten naar buiten over de omvang en de gruwelijkheid van deze kinderdiefstallen. Veelal werd aan de ouders verteld dat hun kindje dood was geboren of kort na de geboorte was gestorven. Ze kregen een andere dode baby te zien als bewijs en konden deze vaak niet eens begraven. Doortastende ouders of familieleden die doorvroegen of later op onderzoek uitgingen ontdekten dat er niets klopte van ziekenhuisadministraties en de verhalen die zij te horen hadden gekregen. Zo kwam beetje bij beetje deze grote misstand boven water. Maar nog steeds is er vrij weinig over bekend en worden onderzoeken naar de netwerken die er achter zaten tegengewerkt door de wetgeving. Zo blijft het ook voor heel veel ouders en geadopteerde kinderen moeilijk om achter de waarheid over hun geschiedenis te komen.

  Toen Gerardo Soto y Koelemeijer tijdens het onderzoek voor zijn trilogie over Spanje en het leven van zijn vader stuitte op artikelen over deze kinderroof was hij er meteen door gegrepen en besloot er een boek over te schrijven. Misschien wel omdat er relatief weinig over dit onderwerp te vinden is en misschien ook wel omdat hij door haast gedreven werd, heeft hij gekozen voor een boek in romanvorm. Zo had hij denkelijk genoeg vrijheid om open eindjes, vragen en onduidelijkheden met de mantel der fictie te bedekken. Het boek vertelt aan de ene kant het verhaal van de gestolen kinderen met informatie over de ideologische en latere economische motieven met op de achtergrond de verscheurdheid van het Spanje van toen en mindere mate nog steeds in het Spanje van nu. Het Franco-regime heeft diepe sporen getrokken. Dit is interessant om te lezen en het verhaal van de gestolen kinderen verdient aandacht. Daarnaast wordt in dit boek de crisis beschreven die de hoofdpersoon doormaakt als hij er achter komt dat hij niet de biologische zoon is van zijn ouders en vervolgens dat hij hoogstwaarschijnlijk een van de gestolen kinderen is, een fenomeen waar over hij tot dan toe niets wist. Deze crisis kost hem bijna zijn werk, zijn gezin en zijn gezondheid. Zijn passiviteit, besluiteloosheid en ontkenning zijn soms tenenkrommend, maar ook wel weer voorstelbaar bij iemand die leeft op zekerheid en tradities en nu opeens op los zand staat voor wat betreft zijn hele jeugd en opvoeding.
  Echter deze twee onderwerpen/thema’s in dit boek zijn niet altijd even goed vervlochten en daardoor komt het boek bij vlagen gekunsteld en houterig over en blijf je als lezer toch enigszins onbevredigd achter. Een goed onderwerp in een niet zo goed gelukte roman.

  De gestolen kinderen. Gerardo Soto y Koelemeijer. Nieuw Amsterdam, 2013. 256 pp.

  Deze blog schreef ik voor de voor de leesclub voor bloggers met een literaire smaak Een perfecte dag voor literatuur. Lees hier wat anderen over dit boek schreven.

  december 15, 2013

  Blog, Boeken, Boekrecensie, Een Perfecte Dag voor Literatuur

  Een perfecte dag voor literatuur, Franco, Gerardo Soto y Koelemeijer, Gestolen kinderen, Spanje