De flaptekst:
Wanneer leer je echt je vrienden kennen?
Tomomi Ishikawa is dood en haar beste vriend Ben erft haar laptop. Daar staan wonderlijke aanwijzingen op en Ben denkt dat er meer achter haar zelfmoord zit. Tomomi leidt hem naar pakketjes die ze voor hem heeft verstopt op vreemde plekken in Parijs: onder een bankje in een onbekend park, in een verlaten metrostation en in een beroemd beeld van stilstaande klokken. Na de uitgebreide speurtocht door Parijs, voert ze hem op een nog spannender tocht naar New York, Ben put troost uit deze afleiding maar als hij in New York vermoedt dat iets niet klopt, wordt de sfeer grimmig. Wat wil Tomomi van hem? Wordt hij vermaakt of bespeeld?
Veel bloggers die over boeken schrijven, beginnen hun blog of recensie met het citeren van de flaptekst van het betreffende boek. Op zich niet zo gek als je bedenkt dat die tekst vaak de eerste kennismaking is met een boek dat je wilt kopen of gaat lezen.
Een flaptekst is een tekst op het achterplat, bedoeld voor de toekomstige koper die het boek in de winkel oppakt. Moet wervend zijn. Aldus Lisa Kuitert in Over redactie.(Uit de serie Schrijfbibliotheek, 2008).
De flaptekst geeft allerlei informatie over de inhoud van het boek en zegt meestal ook iets over de auteur. De flaptekst van het boek De drie levens van Tomomi Ishikawa zette mij aan het denken over het fenomeen flaptekst in het algemeen en de specifieke flaptekst van dit boek in het bijzonder.
Hoe komt een flaptekst tot stand, wie schrijft hem, wie bepaalt wat er achter op het boek komt te staan over het boek en over de auteur? In mijn leven als bewuste lezer – de laatste 32 jaar – en daarbij in de tien jaar dat ik bij een uitgeverij werkte heb ik er vele gelezen en ze ook zelf geschreven. De informatie die ik nu hier ga schrijven is dan ook gebaseerd op mijn eigen ervaringen en wellicht gaat het bij andere uitgeverijen anders, maar vast niet heel anders.
Als redacteur schreef ik meestal vrij aan het eind van de totstandkoming van het boek de flaptekst, op het moment dat het omslagontwerp in zijn geheel af moest zijn ter voorbereiding op het drukken en in het ideale geval nadat de redactie zo goed als afgerond was. Er was dan een duidelijk beeld van wat de auteur voor ogen had en een goede kennis van de inhoud van het boek. Nu ging het in mijn geval niet om (literaire) fictie maar meer om handboeken, overzichtswerken, psychologische zelfhulpboeken en vertalingen. Het is altijd van belang dat de juiste toon gezet wordt, maar bovenaan stond altijd het streven om zo efficiënt mogelijk over de inhoud, de auteur en de bijzondere, onderscheidende aspecten van het boek te vertellen. Wervend inderdaad want deze eerste kennismaking moest er voor zorgen dat iemand die het boek oppakte in de boekhandel op basis van de aantrekkingskracht van en eerste gevoel bij de voorkant van het boek, in dit gevoel bevestigd en versterkt werd bij het lezen van de achterkant.
In meer of mindere mate kreeg de auteur inzage en inspraak in de tekst. Bij de vertalingen werd je nog meer op je eigen kracht teruggeworpen want dan was er geen contact met auteur. De originele flaptekst en je eigen inzichten vormden het uitgangspunt samen met de ontvangst van het boek in het eigen taalgebied. Dit klinkt als een ideaal proces, maar doordat het vrij aan het eind moest gebeuren stond er wel vaak een grote tijdsdruk op.
Nu terug naar De drie levens van Tomomi Ishikawa, debuut van de Engelse schrijver Benjamin Constable. Een merkwaardig boek, waarin niet alleen met de hoofpersoon gespeeld wordt, maar ook met de lezer. Een spel tussen fictie en werkelijkheid, leven en dood, heden en verleden. De flaptekst las ik voor het eerst bij de presentatie van de nieuwe te lezen titels voor de boekenclub. De tweede keer las ik hem voorafgaand aan het lezen van het boek zelf, iets wat ik eigenlijk altijd doe. Ook herlees ik altijd de flaptekst als ik het boek uit heb om mijn eigen mening achteraf te vergelijken met de verwachtingen voorafgaand aan het lezen op basis van de flaptekst. Zo ook nu en meteen viel me van alles op aan deze tekst: hij is erg kort, kort door de bocht, maar het belangrijkste: hij klopte niet naar mijn idee. Er stonden feiten in die ik niet in het boek had gelezen. Nu kon dit natuurlijk ook aan mij liggen, want dit boek kon me niet van a tot z even goed blijven boeien. Dus nog eens gelezen – verticaal – toegespitst op de feiten die in de flaptekst staan. Het stukje over zijn zoektocht in Parijs klopt nauwelijks: er is geen pakketje verstopt onder een bankje, in Parijs noch New York. De hoofdpersoon zit wel vaak op bankjes om na te denken, te slapen of te lezen, maar hij vindt er geen pakketjes onder. Er is evenmin een pakketje verstopt in een verlaten metrostation. Het verlaten metrostation komt wel voor in het boek, maar dan in New York en vormt een schat op zich zonder dat er daar nog een pakketje ligt. Bovendien worden er in Parijs maar twee pakketjes gevonden en geen drie, waarvan de eerst inderdaad in het beeld van de stilstaande klokken zit.
Deze foutieve beschrijving doet verder niet zoveel af aan de beschrijving van het boek, maar het doet me wel afvragen hoe het komt dat de schrijver van deze flaptekst dit schrijft? Ik denk het antwoord wel te weten: haast, tijdgebrek, zowel bij het lezen boek als bij het schrijven van de flaptekst. En geen corrigerend oog van de auteur zelf die hem of haar ongetwijfeld op deze onregelmatigheden had gewezen. Lezing van de Engelse covertekst bevestigt mijn idee alleen maar, want de Nederlandse tekst is geen letterlijke of zelfs maar benaderende vertaling daarvan. Voor mij persoonlijk bevestigt het ook mijn beeld van het boek: met vlagen interessant en fascinerend – niet in de laatste plaats door de vele echte beschrijvingen van interessante plekjes in Parijs en New York, die uitnodigen tot een wandeling of een metrotocht daarheen met dit boek in de hand – maar ook verwarrend, overlopend van feiten, raadsels, stijlvormen, perspectieven, woordspelingen, een imaginaire kat en zijweggetjes en te gekunsteld. Kennelijk kon de redacteur er zelf ook geen wijs meer uit en haalde dus de gegevens uit de tekst door elkaar.
Een lastig verhaal om een flaptekst voor te schrijven, maar dit had beter gekund. Kijk maar naar de Engelse tekst waarmee ik zal besluiten, nadat ik hier nog de opmerking plaats dat de oplettende lezer van mijn blog wel kan concluderen waar mijn grootste valkuil lag bij het schrijven van beknopte flapteksten…
Will death be the end of their friendship, or just the beginning?
What writer Benjamin Constable needs is a real life adventure wilder than his rampant imagination. And who better to shake up his comfortable Englishman-in-Paris routine than the enigmatic Tomomi “Butterfly” Ishikawa, who has just sent a cryptic suicide note?
She’s planted a slew of clues– in the pages of her journal, on the hard drive of her computer, tucked away in public places, under flowerpots, and behind statues. Heartbroken, confused, and accompanied by an imaginary cat, Ben embarks upon a scavenger hunt leading to charming and unexpected spaces, from the hidden alleys of Paris to the cobblestone streets of New York City.
But Butterfly’s posthumous messages are surprisingly well informed for the words of a dead person, and they’re full of confessions of a past darkened by insanity, betrayal, and murder. The treasures Ben is unearthing are installments of a gruesome memoir. Now he must draw a clear line between the real and surreal if he is to safe himself, Butterfly, and what remains of their crazy and amazing friendship.
De drie levens van Tomomi Ishikawa. Benjamin Constable. Nieuw Amsterdam, 2013. 304 pp.
Deze blog schreef ik voor de voor de leesclub voor bloggers met een literaire smaak Een perfecte dag voor literatuur. Lees hier wat anderen over dit boek schreven.
Is Maartje Wortel
MZ boek- en tekstprojecten 